Een uniek samenwerkingsverband tussen landbouwbedrijven en particulieren moet het gebuurte Hal binnenkort voor meer dan een kwart van de daar gebruikte stroom van eigen geproduceerde groene stroom voorzien. Allen samen worden ze daar beter van. Hoe dat tot stand kwam en hoe ze dat gaan doen, vertellen Christ Mertens, Tom Mertens en Koen D'Haeyer. Als je het ons vraagt: kleine buurt, groot voorbeeld!
Een VZW...
Begin 2020 richtten een aantal bewoners van Hal een vzw op die tot doel had de mogelijkheden te onderzoeken om de groene stroom die in de buurt werd opgewerkt, hoofdzakelijk door zonnepanelen, efficiënter te gebruiken. Verschillende veebedrijven (varkens, kippen en melkvee) en enkele particulieren hebben immers reeds langer zonnepanelen in gebruik voor het opwekken van stroom voor eigen gebruik.
Maar zoals bij alle gebruikers van zonnepanelen werd de stroom niet of niet helemaal gebruikt op hetzelfde tijdstip dat hij werd opgewekt. Met het gevolg dat op piekmomenten stroom aan hoge prijzen moet worden afgenomen via het reguliere net en dat teveel geproduceerde stroom geïnjecteerd werd op het net tegen veel lagere prijzen.
'Dat kon beter' dachten een aantal veetelers en bewoners en ze gingen op zoek naar slimme oplossingen. Daarvoor kwamen ze terecht bij het Innovatiesteunpunt.
... werd een Coöperatie
Na grondig onderzoek van de lokale situatie op het gebied van stroomgebruik en van stroomproductie kwamen VZW en het Innovatiesteunpunt tot de conclusie dat door samenwerking van bedrijven onderling en particuliere gebruikers een win-win situatie in het verschiet lag.
Een VZW is echter niet de ideale rechtspersoon om de afspraken omtrent de verdeling en financiering van de investeringen te beheren. Beter was het een coöperatie op te richten. Deze coöperatie worden dan een lokale energiespeler voor het opwekken van energie en een door de energieregulator erkende verkoper van stroom (licentiehouder).
Zo zag de Coöperatie Halnet het levenslicht, waar ondertussen 70% van de bewoners en bedrijven van Hal zich bij aansloten.
Win/Win situatie
De bedrijven en particulieren van Hal hebben momenteel samen ca. 3000 m² zonnepanelen liggen, goed voor 600.000 kilowattuur. Deze werden door de bedrijven en de burgers voor eigen gebruik geïnstalleerd. Het nauwkeurig in kaart brengen van opwekking en gebruik gedurende alle uren van de dag wees uit dat de opgewerkte stroom veel efficiënter zou kunnen gebruikt worden als een en ander beter op mekaar zou afgestemd worden.
Varkens- en kippenbedrijven verbruiken doorheen de dag veel stroom voor verwarming en ventilatie, melkveebedrijven vooral 's morgens en 's avonds. Idem bij particulieren. Hoofdzakelijk dus op de uren dat de zon minder schijnt. Als je er in slaagt de pieken in verbruik en in opwekking van de stroom af te vlakken, zal er haast geen stroom meer op het net moeten worden geïnjecteerd en minder stroom van het net afgenomen worden.
Het prijsverschil tussen afgenomen en geïnjecteerde stroom maakt de winst uit van de coöperatie. De winst gaat voor een deel naar de gebruikers, wiens energiefactuur daalt. Een ander deel blijft in de coöperatie om toekomstige investering te financieren.
Investering
De studie wees ook uit dat er momenteel ook ruimte is voor bijkomende zonnepanelen voor een vermogen van ca. 230.000 kilowattuur. De coöperatie zal deze installeren op daken van bedrijven en particulieren binnen de coöperatie. Daarbij wordt gerekend met het schaalvoordeel. Door grote installaties in een keer te plaatsen worden flink wat kosten bespaard.
Een van de grote voordelen van een coöperatie is dat die vanzelf economischer gaat denken en kijken welke investeringen het best renderen. Als iedereen alleen naar zichzelf kijkt, zal hij nooit hetzelfde rendement halen. Zo zal men nu ook zonnepanelen plaatsen op daken die op het eerste gezicht niet ideaal gelegen zijn, nl. naar het oosten en het westen gericht. Maar omdat er piekverbruiken zijn in de morgen en de avond worden die daken wel geschikt. Je produceert zo stroom op alle uren dat het licht is.
Kruisbestuiving
Christ Mertens kwam er zo al achter dat hij door het vroegtijdig vervangen van de ventilatiemotoren op zijn stallen het stroomverbruik met liefst 50% kon reduceren. Waardoor het een zeer renderende investering werd. Iets waar hij niet meteen was opgekomen zonder de hulp van het Innovatiesteunpunt.
Bovendien inspireren de leden van de coöperatie mekaar door kennisuitwisseling. Op Hal zijn er vier gelijkaardige bedrijven die dezelfde redenering maken voor hun bedrijf. Landbouw zoekt mekaar op. Ze doen hetzelfde maar zijn niet persé concurrenten voor mekaar. Hun bedrijfsmodel zit in de beheersing van de kostprijs, op de prijzen van de afzetmarkt hebben ze geen invloed. Die wordt door andere factoren bepaald. Door informatie te delen, doen ze zichzelf geen nadeel. Het coöperatieve denken is ingebed in de landbouw.
De zonnepanelen komen alleen op vrij recente stallen en sowieso op stallen met asbestvrije daken. Anders moeten ze er binnen 5 jaar terug afgehaald worden en dat zijn stomme kosten. Het is de ambitie van Halnet dat er alleen zonnepanelen geplaatst worden op stallen die ammoniek-emmisie-vrij zijn en beantwoorden aan de NEC-doelstellingen. Men wil duurzaam investeren en rendement opsouperen: installaties op verkeerde daken te leggen is niet duurzaam en bovendien ook niet slim.
Toekomstperspectieven
Een van onze gesprekspartners, Koen D'Haeyer, zie veel toekomst in dergelijke samenwerkingsverbanden. "Ze kunnen snel schakelen en nieuwe technologieën toepassen. Denk aan batterijen om productieoverschotten op te slaan. Of de productie van waterstof, dat daarna kan gebruikt worden om elektriciteit op te wekken bij tekorten. Wie weet rijden de mensen van Hal binnen enkele jaren allemaal met elektrische wagens en fietsen.
Wij zijn geen premierjagers, zijn niet uit op subsidies die de gemeenschap belasten. Als je lokaal koppelt, belast je niemand.
Bovendien is de overheid in het energieverhaal nogal een onbetrouwebare partner gebleken: subsidies of belastingvermindering die plots teruggedraaid worden. Denk maar aan de terugdraaiende teller. Die zaken worden alvast door de coöperatie gecountered. Door optimaal gebruik vermijd je een terugdraaiende meter.
Energieshift
"Initiatieven zoals Halnet versnellen de shift naar groene energie. Ze dienen als voorbeeld en gaan soms sneller dan het beleid. Wij kijken naar de toekomst: biovergisters, windmolens, .... Altijd wachten, leidt tot niets. Alle pistes worden bekeken, we steken onze voelhorens uit. Een coöperatie kan zich wat meer permitteren dan een bedrijf of een particulier. Wij zijn overtuigd van de duurzaamheid van ons project", klinkt het nog.
Dat kunnen wij als Innovatiesteunpunt van Boerenbond alleen maar bevestigen. Halnet is daarom ook één van de winnaars van onze innovatiecampagne. Het levert de coöperatie 5.000 euro op, waar ze heel blij mee zijn.
"We hebben ook veel plezier beleefd aan het opzetten van dit project. Maar soms ook wel eens wakker gelegen van kritische vragen of van de complexiteit van heel het energieverhaal. Van begin af aan is er volledige transparantie naar alle deelnemers. Het was en is een heel constructief proces."
Bron: De Hoogstraatse Maand, december 2020, p. 24-25