Op 1 oktober 2017 gaat de bouw van start van een nieuw melkveebedrijf in Rotterdam. Niet met een eerstesteenlegging, want stenen komen er niet aan te pas. De zogenaamde Floating Farm zal, zoals de naam al zegt, drijven op het water. Melkkoeien zullen er leven op een speciaal daarvoor gebouwde drijvende constructie in de Merwehaven. Het initiatief komt van Beladon, een bedrijf dat zich specialiseert in drijvend vastgoed.
Peter van Wingerden is CEO van Beladon. Hij houdt zich bezig met alle soorten bouwwerken op het water. “Beladon specialiseert zich in ontwerp, engineering en ontwikkeling van drijvende gebouwen. Zo ontwierpen we al een drijvend hotel, een drijvende cruiseterminal, een drijvende waterzuiveringsinstallatie, … De focus op het drijvende is ontstaan tijdens de zoektocht naar meer ruimte in de wereld. De wereldbevolking groeit, we zijn met steeds meer mensen die allemaal moeten eten. Een groot deel van die bevolking trekt naar de steden. Die steden breiden uit, beton verdringt groene ruimte. Wij kijken de andere kant uit, de kant van het water, en we gaan die benutten.”
En van een drijvende woning naar een drijvende stal bleek het maar een kleine stap te zijn. “We zijn gestart met het idee van een drijvende stad. Die zou dan volledig zelfvoorzienend moeten zijn, want je trekt niet zomaar een stroomkabeltje naar het vasteland. Duurzaam en schoon leven zijn dus codewoorden. Omdat er ook aan voedselvoorziening moet gedacht worden, begonnen we de gedragingen te bekijken van grote dieren op zee: hoe voeder je ze en hoe ga je ermee om. Het was een zoektocht naar circulaire stromen en technologieën.” De echte trigger kwam niet uit het brein van een ingenieur, maar recht uit de onvoorspelbare natuur. Beladon was bezig met een huizenproject op de Hudson-rivier in New York, toen orkaan Sandy er daar voor zorgde dat de hele regio onder water stond. Transport van voedsel van buitenaf naar binnen in de stad werd plots een grote uitdaging. “En toen klikten de puzzelstukjes in elkaar. Als de boerderij zich in de stad bevindt, is er geen transport van voedsel nodig. Bovendien is zo’n boerderij op het water klimaatadaptief, ze beweegt mee op de getijden en is bestand tegen slecht weer.”
Een nieuwe functie voor water in de stad
Het exemplaar in Rotterdam zal de eerste drijvende boerderij ter wereld worden. Op 1 september gaat het voorlichtingscentrum open. Een maand later wordt gestart met de bouw. De keuze voor deze locatie past binnen het concept van ruimte creëren in de stad, daar waar het kan. “Rotterdam heeft veel stadshavens. Daarrond zien we nieuwe hippe wijken ontstaan. De vrachtschepen worden almaar groter, die komen de stad niet meer in. De functie van het water verandert. Door de Floating Farm wordt het een marktplein waar vers voedsel wordt gemaakt en verhandeld.” Rond februari of maart van volgend jaar hoopt Beladon al klaar te zijn met de bouw. “Het voordeel van bouwen op water is dat het snel gaat, omdat je snel en op hetzelfde moment aan diverse zaken kan werken.” En als er iemand dat kan weten, dan is het Beladon wel. Peter van Wingerden is expert in drijvende bouwwerken, maar veel minder in landbouw. Die expertise moest hij dus elders halen. “We werken samen met Courage en met Uit Je Eigen Stad. Courage is de innovatieorganisatie van de melkveesector in Nederland. Zij bedenken en faciliteren innovatieve concepten in de Nederlandse melkveehouderij. Hun kennis over melkvee is voor de Floating Farm onmisbaar. Uit Je Eigen Stad is de eerste grote stadslandbouwer bij ons. Van hen kunnen we veel leren over stadslandbouw en de marketing daarrrond.”
Van Wingerden had weinig problemen om zijn partners te overtuigen om mee te doen. “De wereldbevolking groeit, en de vervuiling in de steden ook, grotendeels de schuld van de transportsector. Dat moet afgelopen zijn. Als we een betere wereld willen, moeten we oplossingen vinden. We moeten gezond voedsel produceren, daar waar de vraag is. En dat is in de stad. Zo beperk je trouwens niet alleen het vervuilende transport, maar ook de voedselverliezen die we tijdens die lange transportkilometers oplopen.”
Circulaire stromen in de praktijk
Een boerderij op het water in de stad dus. Maar wat vinden de koeien daar zelf van? “Dierenwelzijn staat bij ons altijd op de eerste plaats. Maar een koe voelt en ziet het verschil niet tussen een boerderij op het water en eentje op het land. In het bouwen van een zeer stabiele drijvende constructie komt onze bouwkennis dan weer van pas. Want stabiliteit is natuurlijk enorm belangrijk. Daarnaast hebben de koeien een grote, open stal voorzien van alle gemakken en ze hebben geregeld uitloop naar een weiland. In totaal zullen we 40 koeien melken.” Maar daarvoor hebben de koeien voedsel nodig, en ze produceren natuurlijk ook mest. “We maken gebruik van led-technologie om op de Floating Farm dagvers gras te produceren. Daarnaast hebben we ook afspraken gemaakt met stadsdiensten en lokale bedrijven. Zo krijgen we geregeld groen uit openbare parken, een broodfabriek levert broodresten en van een aardappelfabrikant krijgen we aardappelschillen. En we geven ook iets terug, in de vorm van mestkorrels en urineconcentraat, die door de stadsdiensten gebruikt kunnen worden.”
De cirkel is dus volledig rond. Of lijkt het alleen maar zo? “Op papier is alles mooi uitgetekend en klopt het perfect. Maar vergeet niet dat deze boerderij een eerste prototype is. Er komt ongetwijfeld een Floating Farm 2.0 waarbij we leren van eventuele problemen bij onze eerste drijvende boerderij. Het is wel een financieel haalbaar concept. We leven in een wereld die gerund wordt door geld, in de vorm van banken. Die banken hebben ons alvast een lening vertrekt om onze plannen uit te voeren. Zij geloven dus in ons project.”
De eerste drijvende melkveehouder
Naast het melken zelf, is er op de Floating Farm ook ruimte voor verwerking en verkoop. “We zullen in eerste instantie gepasteuriseerde melk en yoghurt maken. Op termijn komt daar misschien nog kaas bij. Het is voor ons heel belangrijk een consumentenproduct te maken, dat die consument op boerderij zelf kan komen kopen. Hij is dan ook welkom om het bedrijf te bezichtigen. Dat past in onze filosofie om gezond voedsel te produceren en dit ook weer dichter bij de consument te brengen.” Het enige wat dan nog in het verhaal ontbreekt, is de boer. Die vond de Floating Farm in de persoon van Albert Boersen, een 25-jarige Friese boerenzoon met interesse in stadslandbouw. Hij werd gekozen uit een bijzonder lange lijst van gegadigden. Dat die lijst zo lang is, verbaast Peter van Wingerden niks. “We hebben heel veel sollicitanten gehad, voornamelijk jonge mensen die het achterland hebben verlaten om naar de stad te gaan. Deze jonge talenten met een landbouwachtergrond zien het niet zitten om op de boerenbuiten te blijven. De stadsboerderij combineert het beste van de twee werelden.”
De Floating Farm is nog maar het eerste deel van een groter project op de locatie in Rotterdam. “We hebben al een vergunning voor een kippenbedrijf en zijn ook bezig met een serre. Zo kunnen we een volledige foodstrip creëren. Het zal boeiend zijn om te zien hoe die invloed gaat hebben op het reguliere circuit en op de gewone supermarkten. En naar alle waarschijnlijkheid krijgt de Floating Farm snel navolging. We hebben al een tweede aanvraag uit Nederland en al meerdere contacten in diverse wereldsteden. Het zou fantastisch zijn om binnenkort ook in Antwerpen te gaan bouwen aan een drijvende boerderij. Ik houd mij alvast warm aanbevolen om hierover met de bestuurders van de stad een gesprek te hebben.”